Verzuim heeft nog nooit zo’n grote impact op de samenleving gehad. Het lijkt bijna alsof er geen fruitmand of e-bike tegen is opgewassen. Maar ook presenteïsme vormt een groot probleem, juist omdat dit lastiger te meten is. Maar een probleem – hoe onzichtbaar het lijkt – pak je bij de roots aan. Keyword: preventie. Maar als je niet weet wat je wil voorkomen en waar je problemen vandaan komen, dan ben je alsnog nergens! Aan de hand van wetenschappelijk onderzoek worden nog altijd vele nuances ontdekt over verzuim. Wij hebben de belangrijkste oorzaken verzameld, en oplossingen om mee aan de slag te gaan!
De oorzaken van presenteïsme
Eén systematische review (1) onderzocht de impact van verschillende gezondheidsaandoeningen op de productiviteit op de werkplek, waarbij de focus op presenteïsme lag – het fenomeen waarbij werknemers aanwezig zijn op het werk maar niet volledig productief zijn vanwege o.a. gezondheidsproblemen. Deze aandoeningen werden in verschillende categorieën ingedeeld en hun effecten op de productiviteit onderzocht. Gezondheidsproblemen zoals diabetes, depressie en artritis werden in verband gebracht met productiviteitsverlies op het werk. Zeven studies toonden aan dat individuen met meerdere gezondheidsaandoeningen een grotere mate van presenteïsme rapporteren. Resultaten gaven aan dat elke extra chronische aandoening die door een individu werd gerapporteerd, geassocieerd is met een grotere kans op het melden van werkbeperkingen. De volgende aandoeningen zijn in het artikel genoemd:
- Allergieën:
Seizoensgebonden allergieën worden geassocieerd met verminderde productiviteit. Studies tonen een afname in productiviteit naarmate het pollenniveau stijgt. Werknemers die allergiemedicatie nemen, vertonen een hogere productiviteit.
- Artritis:
Artritis is veelvoorkomend en heeft een aanzienlijke impact op de werkproductiviteit. Studies suggereren vroegtijdig verlies van werk bij artritispatiënten, maar gepaste behandeling kan dit verminderen. Pijnverergeringen hebben een significante invloed op de productiviteit, vooral in fysieke werkgebieden.
- Chronische Pijn:
Chronische pijn, waaronder hoofdpijn, artritis en rugpijn, veroorzaakt productiviteitsverlies bij een aanzienlijk deel van de beroepsbevolking. Productiviteit en werk effectiviteit nemen af naarmate de pijn ernstiger wordt.
- Diabetes:
Productiviteitsverliezen als gevolg van diabetes zijn aanzienlijk en worden verwacht toe te nemen. Studies tonen een significante associatie tussen diabetes en werkbeperkingen.
- Maagdarmproblemen:
Aandoeningen zoals het prikkelbare darm syndroom (PDS) en gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) hebben invloed op de productiviteit op de werkplek. Werknemers met PDS rapporteren hogere productiviteitsverliezen vergeleken met degenen zonder de aandoening. GERD-gerelateerde presenteïsme varieert van 6% tot 40% van de werktijd.
- Mentale Gezondheid:
Depressie is een belangrijke factor voor productiviteitsverlies, met significante effecten op verschillende taken op het werk. Studies tonen hogere presenteïsme bij individuen met depressie vergeleken met gezonde controles. De ernst van depressie verergert de effecten op de productiviteit, en bepaalde soorten banen worden meer beïnvloed dan andere. Adequate voordelen voor geestelijke gezondheidszorg zijn cruciaal voor het matigen van kosten en het verbeteren van de productiviteit.
- Spier- en gewrichtsproblemen:
Er is beperkt onderzoek naar presenteïsme bij spier- en gewrichtsproblemen. Een studie vond dat werknemers met dergelijke klachten gemiddeld bijna 17 uur per maand aan productiviteit verloren, al is het gebaat bij een uitgebreider onderzoek. Het is in ieder geval geen nieuws dat deze problemen een negatief effect op de productiviteit hebben – wat op het moment ook zichtbaar is aan de hand van de huidige problemen onder werknemers en verzuimcijfers.
Wat gaan we eraan doen?
Een ander onderzoek (2) evalueerde een programma op de werkplek dat gericht was op het verbeteren van de levensstijl van oudere werknemers. Hoewel er geen significante verschillen werden gevonden in vitaliteit, betrokkenheid bij werk, productiviteit en ziekteverzuim tussen deelnemers en de controlegroep na 6 en 12 maanden, toonde het wel aan dat regelmatige deelname aan yoga gunstige effecten kan hebben op vitaliteit, vooral bij fervente deelnemers. Dit suggereert dat het aanbieden van yoga op de werkplek voordelen kan hebben voor werknemers, maar er moet aandacht worden besteed aan het bevorderen van actieve deelname. In een andere systematische review (3) wordt genoemd dat het identificeren van verzuim en presenteïsme geen probleem is, maar dat slechts een fractie van de studies daadwerkelijk maatregelen en werkplekinterventie bestuderen. De manier waarop participatie en duidelijke preventiemaatregelen worden aangepakt, kan dus fout zitten. Want waar er niet wordt meegedaan aan de mooiste oplossingen, kan immers ook niks gemeten worden…
Een recenter onderzoek (4) laat blijken dat autonome regulatie, wat betekent dat je de waarde van gezond leven van binnenuit voelt, geassocieerd werd met zes soorten gezond gedrag. Daarentegen werd gecontroleerde regulatie, waarbij je het gevoel hebt dat je onder druk staat om gezond te leven, negatief geassocieerd met vier van de zes gezonde gedragingen (de verslavende gedragingen roken en alcoholgebruik werden niet geassocieerd met gecontroleerde regulatie). Het internaliseren van de waarde van gezond leven is een belangrijke strategie om gezonde leef- en werkgedragingen bij werknemers te verbeteren, wat op zijn beurt kan bijdragen aan een vitaal, gezond en productief personeelsbestand.
De problemen waar mensen mee kampen zijn niet met één methodiek of interventie te behandelen, en elke sector – elk bedrijf heeft andere behoeften hierin. De mate van medewerking onder werknemers speelt in verzuimpreventie dus ook een rol. Eén oplossing hiervoor is een breed vitaliteitsprogramma – een veel genoemd voorbeeld waar de meeste mensen het meest aan hebben. Voorbeelden van zo’n samengesteld programma zijn o.a. groepslessen in yoga en/of mindfulness, maar ook stoelmassages, gratis fruit, een sportschoolabonnement, fiets-van-de-zaak, en ga maar door. Omdat overdrachtseffecten waarschijnlijk optreden, is het zinvol voor organisaties om de waarde van gezondheid in het algemeen aan te pakken, in plaats van zich te richten op gedragsverandering in één specifiek type maatregelen. Al met al blijft de preventie van verzuim een complex probleem, en afhankelijk van de branche, behoeften, grootte van het personeelsbestand en het budget kan er met een vitaliteitsbeleid oneindig worden gevarieerd.
Wil je meer weten over een samengesteld vitaliteitsprogramma? Lees dan deze blog:
Bronnen:
- Schultz, A. B., & Edington, D. W. (2007). Employee Health and Presenteeism: A Systematic Review. Journal of Occupational Rehabilitation, 17(3), 547–579.
- Effectiveness of a worksite lifestyle intervention on vitality, work engagement, productivity, and sick leave: results of a randomized controlled trial on JSTOR. (2024). Jstor.org. https://www.jstor.org/stable/23558263
- 3. Tarro, L., Elisabet Llauradó, Ulldemolins, G., Hermoso, P., & Solà, R. (2020). Effectiveness of Workplace Interventions for Improving Absenteeism, Productivity, and Work Ability of Employees: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. International Journal of Environmental Research and Public Health (Online), 17(6), 1901–1901.
- A.R. van Scheppingen, E.M.M. de Vroome, K.C.J.M. ten Have, G.I.J.M. Zwetsloot, Bos, E. H., & W. van Mechelen. (2014). Motivations for Health and Their Associations With Lifestyle, Work Style, Health, Vitality, and Employee Productivity. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 56(5), 540–546. https://doi.org/10.1097/jom.0000000000000143
